Groza (nie)pamięci

Akcja powieści Marségo to tak naprawdę nic wyjątkowego. Podstarzały pisarz i młoda dziewczyna, córka dawnej przyjaciółki. Nadmorska sceneria i zderzenie dwóch wyjątkowych osobowości... Nie zaskoczy odbiorcy to, do czego tutaj dojdzie. Nawet największą „tajemnicę" rodzinną domyślny czytelnik (albo nawet uważny widz telenowel) szybko odkryje. Historie na temat Hiszpanii pod reżimem frankistów też pewnie zainteresują jedynie nielicznych, wymagając na dodatek czytania przypisów.

A jednak książka wciąga niewiarygodnie. Pozornie skomplikowana sieć rodzinno-romansowa jest bowiem tylko powierzchnią. Najważniejszy okazuje się, splątany sprytnie z „familijnym", wątek wspomnień spisywanych przez Luysa. Pisarz chce świadomie odmienić swoją przeszłość oddanego kronikarza sukcesów Franco. Zakłamuje fakty, tłumacząc, że „ma prawo naprawić swoje życie". Ważne wydaje się tylko to, jak zostanie zapamiętany, a aby wybielić się we wspomnieniach przyszłych pokoleń, musi swoje własne wspomnienia modyfikować. Jednak sprawy wymykają się spod kontroli. To właśnie zakłamana wersja życia okazuje się prawdziwa. Wypierając wstydliwe sprawy kariery Luys nieświadomie przywraca swojej pamięci wyparte kiedyś sprawy osobiste. To, co uważa za wymyśloną przez siebie fikcję, to fakty, podsunięte mu przez stłumioną wcześniej pamięć. To, co uważa za fakt, okazuje się natomiast obronnym mechanizmem lub - jak złote majtki dziewczyny - optycznym złudzeniem. Marianna tak naprawdę jest naga. Pozbawiony złudzeń dotyczących kontroli nie tylko nad swoim życiem, ale i nad sposobem jego opisania pisarz także staje się - metaforycznie - nagi. I przerażony wspomnieniowymi fotografiami, które chciał tylko wyretuszować, a retusz jednego miejsca odsłonił niedoskonałości wielu innych.

W powieści Marségo pamięć to ostatnia rzecz, której można by zawierzyć. Zmanipulowana przez samego posiadacza i tak elastyczna, że daje się oszukać bezboleśnie. A jednak czasem tak bezbronna wobec przedmiotów, które nagle każą sobie przypomnieć coś bolesnego.
I wobec wspomnień innych ludzi, którym - gdy wszyscy mówią jednym głosem - trzeba czasem zaufać bardziej niż sobie samemu.

Co stanie się, gdy autor, przekonany, że pisze na nowo swoje życie, zorientuje się, że tylko plagiatuje rzeczy, które naprawdę miały miejsce? Na ile można okłamać samego siebie, jak długo da się to kłamstwo utrzymać? I przede wszystkim, co jest prawdą, skoro to, co uważamy za rzeczywistość wydaje się przegrywać z tym, co uważamy za fikcję? Może tak naprawdę nie ma rzeczywistości i fikcji tylko jakiś „czyścieć" pomiędzy nimi... lub wewnątrz ich obu równocześnie?