Sztuka prowadzenia sporów

Książka autorstwa dr. Marka Kochana, wykładowcy retoryki i erystyki w Instytucie Dziennikarstwa UW, jest unowocześnionym spojrzeniem na erystykę (czyli sztukę prowadzenia sporów); erystyka zapewne większości Czytelników skojarzy się z dziełem, niepozornym objętościowo, ale jakże wielkim, Schopenhauera. Jak pisze sam autor: „od czasu napisania »Erystyki« wiele się jednak w zwyczajach dyskutowania zmieniło".

Kochan dokonuje szczególnego podziału „sztuki prowadzenia sporów" - dzieli ją mianowicie na retorykę, której celem jest przekonanie rozmówcy, i erystykę - ma ona za zadanie przekonanie publiczności. „Najczęściej chodzi nie o przekonanie, lecz o pokonanie rozmówcy (...) współcześnie element przekonywania rozmówcy jest właściwie nieistotny". Autor, posiłkując się wieloma przykładami z życia publicznego, fragmentami dyskusji czy wystąpień polityków, ale także przykładami wymyślonymi, będącymi jedynie ilustracją (co jest niebywałą zaletą tej książki) konkretnych technik, czy też „sztuczek", erystycznych, pozwala nam stać się bardziej świadomymi odbiorcami przekazów kierowanych do nas przez media elektroniczne, słowo pisane i nie tylko. Pozwala nam także nauczyć się stosowania tych technik w sporach, dyskusjach czy wystąpieniach.

Książka ta jest lekturą obowiązkową nie tylko dla studentów dziennikarstwa, nowicjuszy-praktyków wkraczających w świat PR czy polityki. Z czystej ciekawości poznawczej powinien ją przeczytać każdy. Myślę, że ze zdziwieniem, po lekturze, skonstatuje, jak często politycy czy dziennikarze nie są tak spontaniczni i szczerzy w swych wypowiedziach, jak nam się mogło do tej pory wydawać. Autor, opisując w drugiej części książki poszczególne techniki erystyczne, często odwołuje się do dzieła Arthura Schopenhauera - „ilustracją (techniki „ad hominem", czyli odwołującej się zamiast do przedmiotu dyskusji, do poglądów adwersarza - przyp. autorki) może być przykład z »Erystyki...« - jesteś za samobójstwem? To się sam powieś".

Jak wybrnąć z sytuacji, w której poruszany jest temat dla nas wybitnie trudny do obrony? Co zrobić, gdy partner w dyskusji skupia się na naszych przywarach? Dlaczego politycy tak często stosują technikę o wdzięcznej nazwie „fabrykowanie konsekwencji" i co ma ona wspólnego z „czarnym scenariuszem"? Na czym polega technika „teza lub antyteza" i dlaczego jest tak skuteczna?

Doskonałym przykładem, z „życia politycznego" wziętym, skutecznego zastosowania tej ostatniej techniki jest przywołany przez autora fragment programu red. Barbary Czajkowskiej pt. „Linia specjalna", w którym poseł Gadzinowski zadał posłowi Giertychowi (po tym, jak wyszło kłamstwo tego ostatniego w sprawie spotkania Kulczyk - Giertych na Jasnej Górze) jedno pytanie: „Panie przewodniczący. Krótkie pytania, męskie odpowiedzi: tak lub nie. Czy człowiek, który kłamie, pójdzie do piekła?"[4]. Może czytelnicy pamiętają, jak tak prosta technika skutecznie zbiła z tropu przewodniczącego LPR. Tych, którzy nie pamiętają - zapraszam do lektury. Zapraszam gorąco nie tylko po to, aby poznać ciąg dalszy pojedynku na słowa Gadzinowski - Giertych. Zapraszam, bo to bardzo dobra lektura.