Uniwersalna opowieść o człowieku

„Anna In w grobowcach świata" Olgi Tokarczuk to powieść, która ukazała się w międzynarodowej serii MITY wydawnictwa Znak. Seria ta prezentuje dzieła najwybitniejszych współczesnych autorów, reinterpretujących opowieści w nowoczesny sposób. Olga Tokarczuk również zmierzyła się z ważnym dla siebie mitem - spisaną na tabliczkach klinowych, historią sumeryjskiej bogini Inanny, która zeszła do podziemnego świata zmierzyć się ze swoją siostra, boginią śmierci, i wróciła.

Współcześnie motyw ten znamy z wielu innych mitów: do podziemi schodził Orfeusz, pragnący uratować ukochaną Eurydykę, zakochany Hades porwał tam Persefonę, a interwencja jej matki spowodowała cykliczne zwalnianie porwanej, tłumaczące zmienność pór roku. Bohaterów takich jest więcej: grecki Admet, skandynawski Hermod, asyryjsko-babilońska Isztar i wielu, wielu innych. Olga Tokarczuk przestudiowała te opowieści, wyodrębniła części wspólne i stwierdziła, że historia o Inannie to pramit, z którego wypączkowały kolejne. Postanowiła zrekonstruować historię bogini, uzupełniając wszystkie niewiadome, tak, aby pokazać owe zależności.

Pod dotykiem Anny In ożywają wszelkie przedmioty. Ona sama zaś, pchana jakąś dziwną koniecznością, wybiera się tam, gdzie króluje Śmierć. Odwiedza swoją siostrę, zstępuje do krainy zmarłych, miejsca z którego nie ma powrotu. Jej wierna służka, Nina Szubur, po trzech dniach wyrusza szukać pomocy. Udaje się do Ojców, jednak ci nie są zainteresowani okazaniem wsparcia. Zawodzą przyjaciele i kochankowie. Wreszcie przyjaciółka bogini udaje się do jej matki...

„Anna In w grobowcach świata' jest książką, którą polecam przede wszystkim pasjonatom mitologii. Napisana jest w klimacie „Dopóki mamy twarze" Lewisa, książki, którą czytałam jakiś czas temu. Piękny, poetycki język, czerpanie z archetypów i drobiazgowo skonstruowany mityczny świat zapewnią czytelnikowi moc wrażeń. Tokarczuk, mimo iż stara się uwspółcześnić mit, zachowuje posmak starożytnej mentalności. Posiłkując się fragmentami, które przetrwały do dziś a także innymi utworami, w których pojawia się imię Inanny, starała się opowiedzieć jej historię na nowo. W posłowiu, które dostarcza wielu cennych informacji o założeniach autorki, jej pracy, a również o samych mitach, pisarka tłumaczy się ze swojej fascynacji boginią. Podkreśla analogie między historią Inanny a innymi mitami. W tej płaszczyźnie ścierania się dwóch światów: przeszłego i współczesnego, kiełkuje uniwersalna opowieść o człowieku. Tokarczuk posiłkując się mitem, a więc pierwotnym rezerwuarem wiedzy o świecie, ukrytej w baśniowej scenerii, obnaża ludzkie lęki, dylematy, pokusy. Ożywia historię, powstałą cztery tysiące lat temu.