Uwięziony w klatce

Coetzee z „Hańby", czy inny, jeszcze nie tak artystycznie ukształtowany, dopiero dojrzewający do stworzenia historii dra Lurie? To pytanie, z jakim zabieramy się do lektury „Ciemnego kraju", rozstrzyga problem nie od razu i w sposób nieoczywisty. Pewne jest jedno - autor po raz kolejny dotyka historii człowieka zagubionego, uwięzionego w klatce, którą sam sobie zbudował.
Zagubiony jest Eugene Dawn, młody pracownik Departamentu Obrony Narodowej, z wielkim zaangażowaniem tworzący raport na temat wojny w Wietnamie. Metodycznie odsłania mechanizm demonicznej machiny anihilacji, proponując nawet pewne usprawnienia i udoskonalenia. Nie podejrzewa, że sam, siedząc zagrzebany w dziesiątkach notatek, dołączy do długiej listy ofiar konfliktu. Zagubiony jest również podróżnik i kolonizator Coetzee. Pozornie zwykła wyprawa do dzikiej, nieznanej Afryki wymusza na nim konieczność renegocjacji z sobą priorytetów, celów. Boleśnie doświadcza tego, jak daleka od rzeczywistości jest przyświecająca mu oficjalnie misja, jak niewiele różni się od tych, których zwie dzikimi, chce cywilizować i podporządkowywać swoim zamiarom. „Ciemny kraj" to też rozprawa z historiografią, która albo nie zauważa niewygodnych, jednostkowych tragedii nawet ludzi z nią związanych, albo staje się mitologią, która sakralizuje, wybiela, przemilcza. Prawdy w niej niewiele. Nasuwa się nawet pytanie - czy kiedykolwiek, komukolwiek o nią chodziło?

Recenzent: Maciej Nycz