Więzienne realia

„Miłość Ci wszystko wybaczy..." od lat mówi nam znana piosenka. Czy aby na pewno wszystko? Czy wybaczy poniżenie, ukartowane wspólnie zdrady i raczej całkowicie aspołeczne, przeczące idei związku zachowania?

Zanim cokolwiek zacznę pisać o tej powieści, mam do was prośbę: wyobraźcie sobie przez chwilę, waszą wizję związku idealnego, pełnego ochów i achów, równowagi i zrozumienia, zaspokojenia i wspólnych celów... a teraz w opozycji do takiego wymarzonego partnerstwa postawcie całkowite jego przeciwieństwo, w którym w sumie strach i rządza kontroli nad drugim człowiekiem odgrywa rolę priorytetową, z dziwnymi odchyłami od jakiejkolwiek normy, pozornie nie szkodzącym personom spoza związku... niezła kicha, prawda?

Tak ogólnie przedstawia się związek Edwarda i Darii. On dużo od niej starszy, na każdym kroku podkreślający swoją wyższość intelektualną, okazuje się zwykłym szczurem szukającym sposobu na zaspokojenie własnych potrzeb. Ona: zielonooki, niski, rudzielec, przed czterdziestką, niby-pisarka, niby-dziennikarka, niby-zakochana, a w gruncie rzeczy poddająca się opiece starszego mężczyzny, jak sama mówi: to on ją ukształtował. Darię poznajemy, gdy zostaje skazana na 12 lat więzienia. Za zabicie Edwarda. Stoi sobie spokojnie przed panią wychowawczynią Izą i duma nad jej pięknem i swoim zmarnowanym życiem.

Czy boi się więziennych realiów? Czy uda jej się od nich uciec? W jaki sposób przetrwa piekło kobiecych tortur, gwałtów i poniżenia?

Będzie trudno. Po pierwsze Daria to intelektualistka, a takie ponoć najszybciej odpadają, po drugie już na wstępie atakuje jedną ze strażniczek, po trzecie na jej ciało ostrzy sobie ząbki jedna z jej współlokatorek z celi - przerażająca, wielka Agata...

Jak potoczą się dalsze losy bohaterki? Czy się nie podda? Czy pogodzi się z tym, co zrobiła? Znajdzie wewnętrzny spokój? Ukojenie? Czy też wyląduje na Dworcu Centralnym przygnieciona poczuciem winy? Czy w końcu dowiemy się dlaczego, tak naprawdę zabiła męża? Zrobiła to z premedytacją czy w afekcie?

Maria Nurowska jest znaną powieściopisarką, której książki przetłumaczono na szesnaście języków. Obecnie korzysta z uroków Bukowiny Tatrzańskiej, która co jakiś czas przewija się w jej powieściach. Dla mnie „Drzwi do piekła" oraz kontynuacja powieści „Dom na krawędzi" to pierwsze zetknięcie się z twórczością autorki. Bohaterkami jej utworów są głównie kobiety, których los nie rozpieszcza, a mimo to dają sobie radę, biorą się z życiem za bary i na swój sposób zwyciężają - tak samo jest z Darią.

Na książkę składają się wspomnienia bohaterki przeplatane wydarzeniami czasu teraźniejszego powieści. Jest to zabieg dość powszechny i mile widziany, jednakże zwracam się z mało uwagą do wydawcy: gdyby planowano wznowienie powieści, proponowałabym oddzielenie wspomnień, chociażby kursywą, inaczej tworzy się niepotrzebny mętlik w głowie czytelnika.

Wprowadzając narrację pierwszoosobową autorka sprawia, że główna bohaterka na czas czytania książki wnika w nas do głębi. To my jesteśmy tą zagubioną kobietą, to my nie wiemy do końca, co się dzieje, staramy się walczyć z toksycznością związku i to my, w końcu stykamy się ze światem otoczonym murem. Dzięki temu, początkowy, odruchowy sprzeciw przeciwko zaakceptowaniu, a co dopiero mówić o polubieniu bohaterki, jest stopniowo niwelowany.

Przyznam szczerze, że początkowo bohaterka nie robiła na mnie pozytywnego wrażenia. Wydawała mi się mało rozgarniętą dwudziestolatką, dlatego dowiadując się, ile ma lat, byłam w małym szoku. Widać, iż był to zabieg dobrze przemyślany przez panią Nurowską, w końcu Daria, to jakby wciąż zagubiona dziewczyna, która stara się odnaleźć siebie.

To co oczywiście sprawia, że bez szemrania sięgnęłam po tę powieść to trzy mocne zdania:
„Daria kochała męża.
I zabiła go.
Z miłości."

I już myśli sobie czytelnik, że właśnie to będzie sednem całej powieści. Nic bardziej mylnego. Zabójstwo Edwarda to tylko środek do pokazania nam po trochu więziennego rygoru, specyfiki życia w tym miejscu. Autorka przed napisaniem powieści udała się do takiego ośrodka, aby zebrać potrzebne materiały, dzięki którym czujemy specyfikę więzienia dla kobiet.

To co najbardziej spodobało mi się w powieści, to bardzo żywe, plastyczne i wielowymiarowe bohaterki - współwięźniarki Darii. Pamiętajmy, że na wszystko patrzymy jej oczami, tak więc i dla nas początkowo Kochanka, Agata czy Manko wydają się zupełnie inne niż w rzeczywistości. W sumie nic dziwnego, gdy pierwsza informację na ich temat zdobywamy od Izy - wychowawczyni:

„- Powiem Ci słowo o Twoich współwięźniarkach. Ty masz największy wyrok, oprócz Ciebie w celi będą jeszcze cztery kobiety. Dwie z nich to tak zwana para, są zajęte sobą i nieszkodliwe, obie złodziejki, recydywistki. Trzecia to nietypowa, jak je tu nazywamy, bo zrobiła manko. Siedzi od trzech miesięcy. Starsza kobieta, nikt jej nie zaczepia. Uważaj na ostatnią, to zdeklarowana lesba. Właśnie wyszła na wolność jej faworytka, więc jest wściekła jak osa. Ma cały harem, ale tamtą chyba kochała. Może okazać się nie przyjemna. Zachowuj się tak, jak radziłam, nie dopuść jej za blisko, nic o sobie nie mów. Milczenie tutaj jest złotem. I nigdy się nie skarż nikomu z personelu, bo zostaniesz okrzyczana kapusiem i drogo za to zapłacisz.

Również tło psychologiczne zasługuje na pochwałę. Ciągłe rozterki bohaterki, wspomnienia, które nagle ją nachodzą, próba wytłumaczenia przed samą sobą karygodnego zachowania, trochę erotyki, poczucia zmarnowanego życia, początkowy brak chęci do czegokolwiek, końcowy strach przed wyjściem na światło dzienne. Do tego konsekwentne budowanie napięcia, ciągła akcja, ruch, potem mały przystanek wspomnieniowy i znowu akcja - wszystko to daje nam znamiona dobrego kryminału czy thrillera, jednakże aby zaklasyfikować te pozycję w takich gatunkach, musiałaby w niej występować, jakaś większa tajemnica czy bardzo trudna do wyjaśnienia zagadka.

Aby wszystko ładnie nam się komponowało, było dopięte na ostatni guzik nie możemy zapomnieć o opisach świata przedstawionego. Autorka przenosi nas na małą wieś Borysówkę, potem do warszawskiej willi na Malczewskiego oraz oczywiście do więziennego zaduchu celi. Za każdym razem wyraźnie odczuwamy klimat danego miejsca, bez niczego jesteśmy w stanie wyobrazić sobie wiejski kościółek, miejski pęd czy szarość krat. Opisy są plastyczne, niewymuszone, niezbyt drobiazgowe, ale też i niezbyt ogólne, po prostu w sam raz.

Czy powieść wywarła na mnie chociaż w małym stopniu negatywne wrażenie? Gdy się nad tym zastanawiam, dochodzę do wniosku, że zdecydowanie nie. Nie jest to może książka na miarę wielkich klasyków, ale czyta się ją naprawdę dobrze, szybko i przyjemnie. Przy tym można się wiele nauczyć, zaznać nowych doświadczeń oraz zadumy nad zachowaniami ludzkimi, które są naprawdę nieprzewidywalne.

Czy historia o tym babińcu jest przygotowana z myślą tylko i wyłącznie o czytelniczkach? Wydaje mi się, że nie. Każdy facet spokojnie może po nią sięgnąć i czuć równie wielkie zadowolenie z lektury co kobieta. Jednakże nie jest to powieść dla ludzi o słabych nerwach i wyobraźni, która nie zniesie dajmy na to opisu gwałtu, gdyż takie parę razy pojawiają się w „Drzwiach do piekła".

W moim mniemaniu jest to książka dla każdego, kto chce z lekka poszerzyć swoje horyzonty, poznać ten „brudny" świat. Pierwszymi osobami, które powinny po nią sięgnąć są na pewno ludzie pragnący studiować resocjalizację - niech przynajmniej przez lekturę zobaczą z czym mogą się zetknąć podczas późniejszej kariery zawodowej. Kolejni kandydaci na czytelników to wszyscy powyżej piętnastego roku życia - młodsi niech komplementują losy innego powieściowego „bladego" Edwarda.

Tym którzy zechcą zetknąć się z historią Darii Tarnowskiej polecam najpierw zgłębić „Niebezpieczne związki" o których dość często wspomina nasza główna postać, gdyż utożsamia się z jedną z bohaterek tejże powieści . I może „Trzech muszkieterów"... Dumas zawsze musi się jakoś wkręcić do pozycji o więzieniu.

Miłość, nienawiść, przyjaźń, pokora i człowieczeństwo w pełnym tego słowa znaczeniu. Czego chcieć więcej?
Zapraszam was do lektury. Nie pożałujecie.