Ślepa furia

"Lolo" Marty Szreder to zaskakujący portret zabójcy. Inspirowana faktami książka próbuje odgadnąć motywacje seryjnego mordercy, szuka odpowiedzi, skąd w tak młodym chłopaku wzięło się takie okrucieństwo i wściekłość.

Rozmowa z Martą Szreder, autorką książki „Lolo"

- Kiedy po raz pierwszy usłyszała Pani o Karolu Kocie?

- Jeszcze w czasach licealnych wpadła mi w ręce książka „Kto zabija człowieka" Bogusława Sygita o najważniejszych powojennych procesach w Polsce. Jest tam bardzo długi wywiad z Karolem Kotem przeprowadzony już po jego aresztowaniu. Ta rozmowa zrobiła na mnie bardzo duże wrażenie, długo nie mogłam o niej zapomnieć. Ostatnio wróciłam do tego wywiadu i zaczęłam się zastanawiać, co mnie wówczas tak zainteresowało. Doszłam do wniosku, że z tej rozmowy wyłania się postać niepozornego, zwykłego chłopaka, który nie potrafi nawiązać relacji z drugą osobą, jest w tym nieporadny. I ten obraz w zderzeniu z obrazem wampira wykreowanym wówczas w zbiorowej wyobraźni mieszkańców Krakowa, jakiejś bestii, jak go nazywała ówczesna prasa - właśnie ten kontrast zrobił na mnie takie wrażenie. To mnie zainspirowało.

- Legenda Karola Kota była w Krakowie żywa wiele lat po procesie, nazywano go seryjnym mordercą, mimo że zabił dwie osoby.

- Tak, to może być dla wielu zaskoczeniem, że Karol Kot miał na sumieniu tylko dwie ofiary śmiertelne. A jest znany na równi z Władysławem Mazurkiewiczem, który zabił w Krakowie co najmniej 30 osób.

- Więc na czym polega fenomen Kota? Może chodzi o ten kontrast między maturzystą z dobrego domu a człowiekiem, który z zimną krwią morduje ludzi.

- A może też o to, że ludzie przez długi czas nie wiedzieli, kto stoi za atakami - kilka było nieudanych, ofiary przeżyły. Morderca przez długi czas był nieuchwytny. Z tego strachu mogła się zrodzić postać wampira. Wyolbrzymiona bestia, która gdzieś tam czyha. Ludzie powtarzali też plotki, przypisywali mu inne zdarzenia, często fikcyjne. Legenda rosła. Dodatkowo w Krakowie lat 60. niewiele się wtedy działo. Nie było takiego natłoku informacji. Dziś trudno sobie wyobrazić, żeby takie zdarzenia miały aż taki odbiór.

- Jak Pani zbierała materiały do książki?

- Do wielu materiałów dotarłam sama. Pomógł mi także Maciej Żurawski, który kiedyś nakręcił dla TVP materiał „Maturzysta" i udostępnił mi dużo swoich materiałów, m.in. zdjęcia z wizji lokalnych, które robią ogromne wrażenie. Jest na nich Karol Kot, który przed kamerami odtwarza, jak popełniał zbrodnie. Kot trzyma atrapę noża, towarzyszy mu filigranowa pozorantka, ubrana w stylu lat 60., która wygląda jak Twiggy. Przygląda się temu tłum ludzi - to zarówno gapie, jak i milicja i ekipa filmowa. Karol Kot poucza kamerzystę i oświetleniowca, gdzie powinni stanąć, żeby mieć lepsze ujęcie. Instruuje ich, jakby reżyserował swój spektakl!

- Co Panią najbardziej zaskoczyło podczas zbierania materiałów do książki?

- Wywiad Sygita z Kotem. Autor pyta chłopaka, czy żałuje tego, co zrobił, co go pchało do tego, żeby mordować, jaką miał motywację. I odpowiedzi Kota są przedziwne, niekiedy szokujące. Myślę, że odpowiadał tak też dlatego, że zdawał sobie sprawę z tego, jak jest postrzegany i chciał sprostać „oczekiwaniom", więc mówił o swoich krwawych zainteresowaniach. Ale czasami wypowiada się bardzo naiwnie i dziecięco, niekiedy się rozkleja. To bardzo skomplikowana osoba.

- W książce widać nieprzystosowanie Karola Kota do świata. Ale jego drobne problemy urastają w jego mniemaniu do dramatów, które w efekcie popychają go do zbrodni.

- Karol nie umiał sobie ułożyć relacji ani z rodzicami, ani z kolegami. W książce chciałam pokazać splot drobnych zbiegów okoliczności, które stały się dla niego motywem do ataku na niewinne ofiary. A przecież to nie są jakieś straszne niepowodzenia, normalny człowiek przeszedłby nad tym do porządku dziennego. Podczas procesu biegli wydali dwie sprzeczne decyzje o poczytalności Kota.

- Historia przedstawiona w książce jest mroczna. Zdarzały się trudne chwile podczas pisania?

- Z taką postacią trzeba spędzić bardzo dużo czasu w samotności. Oprócz tego do tej pory pisałam scenariusze, a książka to inna forma. Trudno mi się było przestawić - w książce obowiązuje inny język. W scenariuszu nie przedstawia się monologów wewnętrznych, tutaj musiałam je pokazać, żeby oddać skomplikowany charakter postaci. Z drugiej strony w książce można sobie na więcej pozwolić, jest więcej wolności.

- Do kin wszedł debiut fabularny Marcina Koszałki „Czerwony pająk" inspirowany postacią Karola Kota i Pani książką.

- Moja historia w rękach Marcina Koszałki bardzo ewoluowała. Jeśli chodzi o samą fabułę, to największa zmiana polega na wprowadzeniu drugiego, bardzo mocnego bohatera, czyli mordercy Lucjana Staniaka. W efekcie film „Czerwony Pająk" skupia się na relacji uczeń-mistrz, podczas gdy „Lolo" opowiada przede wszystkim o samotności i wyobcowaniu, o tym że dzielenie z kimś tak strasznej tajemnicy jest właściwie niemożliwe. Polecam gorąco obie rzeczy, bo chociaż poruszają podobną tematykę i w jakiś sposób się uzupełniają, to jednocześnie bardzo się od siebie różnią.

Rozmawiała Magdalena Tobik