Poruszająca historia człowieka

Znakomita książka Jamesa Rebanksa o jego rodzinnej farmie na północy Anglii to opowieść o tradycji, znaczeniu korzeni i poczuciu przynależności w erze upływającej pod znakiem mobilności i wymyślania siebie na nowo. Autor opisuje sposób życia niezmieniony od wieków, który całkowicie kontrastuje z otaczającą nas rzeczywistością podporządkowaną zasadzie nieustannej zmiany. Książka Rebanksa to świadectwo ponad sześćsetletniej historii jego rodziny, rozgrywającej się na tle wzgórz, wsi i pastwisk w północnoangielskiej Krainie Jezior.

Jak pisze Rebanks, korzenie pasterskiego życia w regionie sięgają nawet pięciu tysięcy lat wstecz. Tradycja jakimś cudem przetrwała - zdaniem autora przyczyniła się do tego „historyczna bieda, relatywna izolacja i wczesne rozbudzenie świadomości mieszkańców, że ich styl życia wymaga ochrony". Jak podkreśla, wiedza o wspólnej historii daje około trzystu pasterskim rodzinom mieszkającym w regionie głęboko zakorzenione poczucie, że „stanowią część pewnej trwałej całości, czegoś mocnego i prawdziwego".

W „Życiu pasterza" Rebanks opisuje Krainę Jezior, znaną turystom i czytelnikom z wierszy Wordswortha i innych poetów, jako „pejzaż wyobraźni", ucieleśnienie sielankowego ideału i ostoję przed uprzemysławiającym się światem. Autor symbolicznie odzyskuje to miejsce dla jego prawdziwych mieszkańców - pasterzy walczących o byt na surowym kawałku ziemi, oswajających te tereny krok po kroku od stuleci, karczujących lasy i wznoszących grodzenia, mury, drogi i stodoły, które kształtują lokalny pejzaż.

W eleganckiej, oszczędnej prozie Rebanks opisuje zakątek Anglii, gdzie dorastał i dokąd powrócił po ukończeniu studiów na Oksfordzie, które uważa za mało ważny epizod, chwilowe zboczenie ze ścieżki, jaką zawsze chciał podążać: pasterskiego życia śladami dziadka i ojca. Książka Rebanksa, zainspirowana częściowo klasyczną apologią wiejskiego życia W.H. Hudsona z 1910 roku pod tym samym tytułem, to połączenie autobiografii, portretu regionu i inspirującego świadectwa życia pasterza z powołania, zmagającego się z losem i kaprysami pogody, uzbrojonego w gromadzoną od pokoleń wiedzę o hodowli i rozmnażaniu owiec.

Fachowa wiedza i zaskakujące przesłanki kryjące się za działaniami profesjonalistów potrafią być doprawdy fascynujące, jeśli tylko ktoś opisze je z zaangażowaniem i wdziękiem. Rebanks bez wątpienia staje na wysokości zadania, opowiadając o pracy pasterzy. Udaje mu się przekonująco oddać głęboką więź z ziemią, jaką odczuwa jego rodzina i sąsiedzi („rozpoznajemy tysiące odcieni zieleni, tak jak Eskimosi rozróżniają wiele kolorów śniegu") i odmalować wycieńczające, powszednie zadania, wyznaczające rytm życia na farmie: naprawianie ogrodzeń, rąbanie drewna, leczenie i odrobaczanie zwierząt, przeprowadzanie stad na inne pastwiska.
Zdaniem autora silne, odporne owce rasy herdwick (pochodzącej właśnie z Krainy Jezior) mają „dwa zadania": „po pierwsze, muszą przetrwać ciężkie zimy, a po drugie, wiosną i latem wydać na świat zdrowe jagnięta i wychować je w górach, zapewniając przetrwanie stada". Rebanks relacjonuje przygotowania do okresu rozrodczego, obejmujące badanie przyszłych mam i golenie im ogonów „by baranom łatwiej było je zapłodnić (coś jak ściąganie wełnianych majtek)". Po drodze przedstawia czytelnikowi niektóre owce, na przykład najlepszą matkę w stadzie, sprytną i doświadczoną, „zawsze świadomą swojej rangi" oraz barany, okazy wystawowe, emanujące arogancją typową dla samców alfa „niczym Russel Crowe w „Gladiatorze"."
Letni zapach świeżego siana, widok jaskółek wyfruwających zza drzwi stodoły, pobekiwanie owiec nawołujących jagnięta - wszystkie te zapachy, obrazy i dźwięki stają przed czytelnikiem jak żywe, podobnie jak towarzyszące im rytuały wyznaczające rytm zmieniających się pór roku: strzyżenie owiec, gromadzenie zapasów siana na zimę, sprowadzanie stad z wyższych terenów na niżej położone pastwiska, pora zalotów, opieka nad ciężarnymi owcami przez ciężkie zimowe miesiące, przygotowania do wydania jagniąt na świat.
Rebanks, który po godzinach doradza UNESCO jako ekspert, ma niezwykły dar do swobodnego przemieszczania się pomiędzy tym, co prywatne, a szeroko pojętą historią oraz splatania brutalności cyklu życia i śmierci na farmie z lirycznymi opisami piękna krainy, którą zna jak własną kieszeń. Potrafi obrazowo oddać sąsiedzkie więzi łączące farmerów i prosty kodeks honorowy, jakim się kierują, a także przyjacielską rywalizację towarzyszącą wystawom i powiększaniu stad.
Z każdej strony „Życia pasterza" prześwieca autentyczna miłość, jaką autor darzy swoją pracę („Gdyby zostało mi tylko kilka dni życia", pisze, „spędziłbym je, doglądając baranów rasy herdwick") oraz pewność, że w centrum życia całych pokoleń jego rodziny „znajduje się coś, na czym zależy nam najbardziej na świecie. Nasza farma".
Michiko Kakutani, „The Times"