Żeby złapać seryjnego mordercę, musisz spojrzeć na świat jego oczami

John Douglas to żywa legenda FBI. Pionier trudnej sztuki profilowania przestępców, z której korzystają dziś stróże prawa na całym świecie, pierwowzór agenta Crawforda z serii o Hannibalu Lecterze. W ciągu ćwierć wieku służby brał udział w setkach skomplikowanych dochodzeń, jego praca zaowocowała ujęciem i skazaniem wielu zwyrodniałych zbrodniarzy, bez wątpienia dzięki niemu ocalono trudną do określenia liczbę ludzkich istnień.

Napisana przez niego wspólnie z Markiem Olshakerem bestsellerowa książka „Mindhunter" (dosłownie: łowca umysłów) po ponad dwudziestu latach doczekała się ekranizacji w formie serialu Netflixa oraz polskiego wydania. Ta książka to znacznie więcej niż życiorys nieugiętego stróża prawa; obok kroniki najbardziej wstrząsających i spektakularnych spraw, nad którymi pracował Douglas, znaleźć w niej można także studium zbrodniczego umysłu oraz refleksje dotyczące niełatwych dylematów etycznych.

Czy w przypadku seryjnych morderców wiara w skuteczność jakiejkolwiek resocjalizacji jest choć trochę uzasadniona? Dlaczego prezentujący tradycyjne podejście do pacjenta psychiatrzy tak łatwo dają się zwieść pozorowaną poprawą ich stanu zdrowia? Co powoduje, że nawet doświadczonym lekarzom zdarza się zaopiniować pozytywnie wnioski o opuszczenie więzienia przez osobników, którzy, że odzyskawszy wolność niemal na pewno znowu zabiją?

Douglas i Olshaker stawiają także pytania o przyczyny i możliwą prewencję; co społeczeństwo może zrobić, by przestać produkować jednostki pozbawione moralności i empatii? I wreszcie sprawa najbardziej kontrowersyjna: czy „niepoczytalność" nie jest przypadkiem martwym terminem, którego nadużywanie powoduje, że kryminalistom udaje się uniknąć kary?

Lektura tej książki powodować może głęboki dyskomfort, może postawić pod znakiem zapytania wiarę w człowieka i obecne w nim dobro. A jednak dla samej choćby uczciwości intelektualnej warto uwzględnić świadectwo Douglasa, bo rzuca ono nowe światło ̶ czy raczej cień ̶ na wszelkie rozważania o ludzkiej naturze.