Japońska metropolia oczami Hondy

Wielu polskich czytelników kojarzy literaturę japońską przede wszystkim z charakteryzującymi się magicznym realizmem utworami Murakamiego, powieściami Kawabaty i Ōego, zdobywców literackiego Nobla, bądź też postaciami pisarzy-samobójców, takich jak Akutagawa, Dazai lub Mishima. Jednak pod względem literackim Japonia ma dużo więcej do zaoferowania, w tym i porywające kryminały Tetsuyi Hondy, cieszącego się dużą popularnością autora serii o Reiko Himekawie, młodej pani komisarz z Tokijskiej Policji Metropolitalnej. Paradoksalnie jeden z najbezpieczniejszych krajów świata staje się sceną, na której rozgrywają się brutalne, mrożące krew w żyłach morderstwa, w dodatku nie mające nic wspólnego z porachunkami yakuzy.

Sztywna hierarchia społeczna i... śmieci

„Przeczucie" daje czytelnikowi pewien wgląd w społeczeństwo japońskie, a dokładniej rzecz ujmując - mieszkańców tokijskiej metropolii. Pierwsze, co rzuca się w oczy - i stanowi zaczątek śledztwa - to... śmieci. A konkretnie pozbywanie się ich w nielegalny sposób. W kraju, gdzie świadomość społeczna dotycząca środowiska i recyklingu stoi na bardzo wysokim poziomie, nieodpowiedzialne wyrzucanie śmieci w miejscu do tego nieprzeznaczonym (lub błędne ich segregowanie czy wręcz brak segregacji) spotyka się z bardzo ostrymi reakcjami. Nie powinno więc dziwić oburzenie gospodyni domowej, która zgłosiła sprawę policji.

Innym aspektem, na który warto zwrócić uwagę, czytając kryminał Hondy, jest hierarchia społeczna, widoczna przede wszystkim w miejscach pracy, i to nie tylko w wielkich korporacjach, ale także w policji. Przełożonym zawsze należy się szacunek, nawet jeśli podwładny nie zgadza się z ich decyzjami. W Japonii uzewnętrznia się to nie tylko w ukłonach (mniej lub bardziej głębokich), ale przede wszystkim w języku - podwładny, nawet jeśli jest w serdecznej relacji ze swoim przełożonym, powinien zwracać się do niego w grzecznych formach, z kolei przełożony do podwładnego zwraca się zwykle w luźniejszy, mniej sformalizowany sposób¹, nawet jeśli ów podwładny jest niemal o połowę starszy i ma większe doświadczenie.

Poświęcenie, z jakim pracują Japończycy stało się już niemal ich znakiem firmowym. Przekładanie pracy nad rodzinę czy życie prywatne nie jest niczym rzadkim, tak jak i wieczorne wyjścia do pubu z przełożonymi i współpracownikami. Również i te cechy Honda odmalował w „Przeczuciu", tworząc swoiste tło społeczne dla powieści.
A jakie w tym wszystkim miejsce zajmuje główna bohaterka?

Reiko - zadzierająca nosa księżniczka czy pewna siebie niezależna kobieta?

Początkowo Reiko może sprawiać wrażenie aroganckiej, egoistycznej, skupionej na swoich osiągnięciach księżniczki (notabene, „hime" w słowie Himekawa po japońsku oznacza właśnie księżniczkę), kojarzącej się raczej z młodą kobietą sukcesu w - szeroko pojętym - zachodnim stylu, niż z godzącą obowiązki domowe, opiekę nad rodziną (i, nierzadko, pracę choćby na pół etatu) gospodynią domową. A właśnie w roli gospodyni domowej najchętniej widziałaby ją jej matka, usilnie starająca się znaleźć dla swej córki partnera, który odciągnąłby Reiko od niebezpiecznej pracy w policji.

Jednak patrząc na młodą panią komisarz przez pryzmat pozycji kobiet w społeczeństwie japońskim, osiągnięcia Reiko budzą podziw. Wiele pracujących Japonek na co dzień znosi przypadki molestowania seksualnego w pracy lub pociągu, niewybredne docinki szefa i kolegów (z konieczności tolerowane, bo przecież nic się nie poradzi, mężczyźni to mężczyźni), utrudnienia w robieniu kariery, niższe pensje, a niejednokrotnie także nieprzyjazne traktowanie ze strony tych kobiet, które miejsce niewiasty upatrują przy domowym ognisku. Asertywna i pewna siebie Reiko, która nie boi się działać wbrew przyjętym schematom, może być dla nich wzorcem do naśladowania.

Te i inne elementy „lokalnego kolorytu" tworzą fascynujące tło dla okrutnych zabójstw, które wstrząsnęły stolicą Japonii. Pierwsza z serii powieści o młodej komisarz Reiko Himekawie odkrywa mroczne zakamarki ludzkiego umysłu również przed czytelnikami w Polsce!

¹ Jest to oczywiście sytuacja ogólna, można znaleźć wyjątki od tych reguł, ponieważ sposób zwracania się do rozmówcy w dużej mierze zależy do sytuacji. 

Magdalena Kotlarczyk

fot. By Lukas - originally posted to Flickr