Świadectwo ostatnich dni

"My dear daughter" - tak powinna zaczynać się książka J.M. Coetzee "Wiek żelaza". Tak, bo to list matki do córki. Testament i podsumowanie życia. To list - powieść, powieść - list Elizabeth Curren umierającej na raka, która pod koniec swego życia chce przybliżyć się do córki. W liście tym, który być może nigdy nie zostanie dostarczony do córki, kobieta daje świadectwo ostatnich dni swojego życia, opowiada jej o rozterkach codziennego życia i bólu umierania. Dzieli się bólem schorowanego ciała, rozczarowaniem cywilizacją białego człowieka (bowiem historia dzieje się w Afryce), a także narastającym strachem przed samotnym odejściem.
Jednak nie jest to powieść o cierpieniu fizycznym, o radzeniu sobie z rakiem i wszystkich problemach związanych z chorobą, która doskwiera kobiecie raczej psychicznie niż fizycznie. W "Wieku żelaza" choroba to tylko pretekst, a nie powód do pożegnania, to drugoplanowy aktor. To raczej opowieść o chorobie duszy, a nie o chorobie w sensie fizycznym, która trawi Elizabeth.
Pewnego wieczoru mieszkająca samotnie Elizabeth, przygarnia równie samotnego kloszarda, który znalazł się na jej podwórku. Dzięki temu anonimowemu człowiekowi, kobiecie udaje się choć troszkę, być może, zrozumieć sens życia i pogodzić z odejściem. Dzięki niemu, ta dotychczas zajęta tylko swoją karierą wykładowcy kobieta zauważa, ile niepotrzebnego cierpienia fundują sobie wzajemnie ludzie. Jak wielkie żniwo upokorzeń i bezsensownych śmierci zbiera wieczna wojna. Rak, który toczy ziemię w tak widoczny, a jednak trudny do „wyleczenia" przez ludzi sposób.
Degeneracja ciała Elizabeth Curren jest metaforą na degenerację świata ludzi i uczuć. Poczucie przemijania Elizabeth, miejsca, w którym żyje, czasów i uczuć, to główny motyw tej powieści. Stanowi swojego rodzaju zbiór uczuć, które targają ludźmi, a bohaterka Coetzee jest sumą tych uczuć, w niej odnajdujemy tęsknotę i poczucie czasem bezsensu tego świata. Ta jednocześnie tak prosta w formie powieść, to monolog umierającej kobiety, albo przeciwnie - jej dialog z życiem. Tęsknota, która ją trawi, rozdziera serce czytelnika i boli fakt, że kobieta ta umiera w samotności albo w marnym, zdawać by się mogło towarzystwie bezdomnego i jego psa. W wyniku doznań w trakcie lektury mogę powiedzieć, że "Wiek żelaza" to kwintesencja upadku człowieczeństwa, to rysa na uczuciach - ale to tylko moja skromna, subiektywna opinia, która rodziła we łzach i silnych emocjach.

Recenzent: Monika Mellerowska