Timothy Snyder: Bez ideologii rasistowskiej nie byłoby Zagłady

Polecamy fragment wywiadu z historykiem prof. Timothym Snyderem, autorem bestsellerowych książek „Skrwawione ziemie" oraz „Czarna ziemia. Holokaust jako ostrzeżenie". Rozmowa ukazała się w najnowszym numerze tygodnika „Wprost".

- Szczęśliwiec z pana, jest pan Amerykaninem.

- Bywam krytyczny wobec Amerykanów. Choćby wobec naszej postawy w latach 30. Ale sprawy odpowiedzialności nie wolno mieszać z interpretacją wydarzeń związanych z Zagładą. Panuje dość rozpowszechnione przekonanie, że generalnie już rozumiemy całość mechanizmów Holokaustu, więc teraz wolno nam się skupić na mikrohistorii czy polityce pamięci.

- Pan się z tym nie zgadza?

- Oczywiście, że nie. Uważam, że nadal nie mamy przekonującej, powszechnie przyjętej interpretacji Holokaustu. Moja książka tym się różni od większości innych, że podejmuje próbę nie tylko opisu, ale i przemyślenia Zagłady.

- Pomaga panu to, że w przeciwieństwie do większości zachodnich historyków zna pan języki Europy Środkowo-Wschodniej.

- To, niestety, problem nie tylko historyków z Zachodu. Dlatego sam próbowałem się uczyć języków, w których są istotne źródła, od francuskiego przez polski do rosyjskiego. Także jidysz.

- Pan trochę odwraca proporcje w naszym myśleniu o Holokauście. Sugeruje pan na przykład, że bardziej morderczy niż antysemityzm był brak państwa. Dla polskiego czytelnika taka wizja Hitlera jako anarchisty jest trochę szokująca.

- Trochę pana uspokoję: nie musimy wybierać między tezą, że Żydów zabijał antysemityzm, i tezą, że robił to brak państwa. U Hitlera to się wszystko ze sobą mieszało. Bez ideologii rasistowskiej, w myśl której Żydzi są pasożytami zagrażającymi całej planecie, nie byłoby Zagłady. Ale sama ideologia by nie wystarczyła.

Całość rozmowy w tygodniku „Wprost".