Czesław Miłosz (1911-2004) - poeta, prozaik, eseista, tłumacz. Laureat Nagrody Nobla w roku 1980 i wielu innych prestiżowych nagród literackich, tłumaczony na kilkanaście języków. Członek Polskiej Akademii Umiejętności, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, kawaler Orderu Orła Białego, wyróżniony tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, doktor honoris causa wielu uniwersytetów w Stanach Zjednoczonych i w Polsce. Honorowy obywatel Litwy i miasta Krakowa.

Urodził się w Szetejniach na Liwie w rodzinie szlacheckiej. W 1929 roku został studentem Uniwersytetu Stefana Batorego, gdzie początkowo studiował polonistykę, aby wkrótce przenieść się na prawo. Jako członek studenckiego Koła Polonistów w 1930 roku zadebiutował wierszami Kompozycja i Podróż na łamach „Alma Mater Vilnensis". Trzy lata później otrzymał Nagrodę im. Filomatów za swój książkowy debiut Poemat o czasie zastygłym, a dzięki otrzymanemu stypendium Funduszu Kultury Narodowej wyjechał do Paryża. Po powrocie w 1935 roku podjął pierwszą pracę zawodową - w rozgłośni wileńskiej Polskiego Radia.

Po wybuchu II wojny światowej zgłosił się na ochotnika do obsługi wojskowej radiostacji, jednak wskutek agresji Armii Czerwonej nie dotarł na front, lecz uciekł do Rumunii, później wrócił do Wilna. Po zajęciu miasta przez czerwonoarmistów przedostał się do Warszawy, gdzie przyjaciele pomogli mu w znalezieniu pracy woźnego w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego. Pod pseudonimem Jan Syruć opublikował w 1940 tom Wiersze. W styczniu 1944 roku poeta ożenił się z Janiną Dłuską-Cękalską. Po upadku Powstania Warszawskiego wyjechał do Krakowa, gdzie przebywał do końca 1945 roku. Tu wydał jeden z najbardziej znaczących tomików poezji polskiej XX wieku - Ocalenie. Był to ostatni, aż do roku 1989 opublikowany w Polsce tom jego wierszy. Kolejne ukazywały się już tylko w drugim obiegu.

W roku 1951 poprosił władze Francji o azyl polityczny. Otrzymał go. Przeprowadził się do Maisons Laffitte, siedziby Instytutu Literackiego kierowanego przez Jerzego Giedroycia. W 1953 roku Instytut zaczął wydawać książki w ramach serii „Biblioteka Kultury" - to w niej ukazał się m.in. tom esejów Zniewolony umysł oraz oparta na wspomnieniach z dzieciństwa powieść Dolina Issy. W roku 1960 Miłosz wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie otrzymał posadę profesora na Wydziale Języków i Literatur Słowiańskich University of California w Berkeley. Trzynaście lat później został wydany jego pierwszy anglojęzyczny zbiór wierszy Selected Poems, który zaowocował w 1978 roku otrzymaniem Międzynarodowej Nagrody Literackiej Neustadt, zwanej Małym Noblem.

Dzięki otrzymanej za całokształt twórczości Nagrodzie Nobla od 1980 roku Miłosz miał możliwość powrotu do ojczyzny. W 1993 roku na stałe wrócił do kraju, wcześniej kilkakrotnie odwiedzał Polskę m.in. by spotkać się z Lechem Wałęsą czy odebrać doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po roku 1989 w Polsce ukazywało się coraz więcej książek Czesława Miłosza. Pierwszy w oficjalnym obiegu ukazał się tom jego poezji Gdzie słońce wschodzi i kędy zapada wydany przez Wydawnictwo Znak.

W 1993 roku osiadł w Krakowie, który - jak mawiał - najbardziej przypominał mu Wilno. Ostatnia dekada życia była dla noblisty okresem niezwykle twórczym, a każda nowa książka cieszyła się dużym uznaniem. W 1998 roku Czesław Miłosz otrzymał za Pieska przydrożnego nagrodę Nike. W roku 1994 został odznaczony Orderem Orła Białego, a w 1996 roku Polskie Radio przyznało mu Diamentowy Mikrofon.

Czesław Miłosz zmarł 14 sierpnia 2004 w Krakowie, przeżywszy 93 lata. Został pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce. Więcej o Czesławie Miłoszu na www.milosz.pl

fot. MDC archives